„Chciałbym zaapelować do przełożonych Adama, żeby - broń Boże - nie znosili zakazu jego wypowiedzi w mediach. To zaszczyt mieć na niego monopol!" - napisał Piotr Mucharski, redaktor naczelny „Tygodnika Powszechnego”.

Jubileuszowe wydanie „Tygodnika Powszechnego Historia” poświęcone jest w całości byłemu redaktorowi naczelnemu „Tygodnika Powszechnego”, a obecnie redaktorowi seniorowi, ks. Adamowi Bonieckiemu. Przygotowaliśmy je z okazji Jego 85. urodzin.

„TP Historia – 85. BONIECKI” – to wybór najlepszych i najważniejszych tekstów ks. Bonieckiego, który dla wielu Czytelników jest autorytetem i „znakiem jakości” polskiego Kościoła otwartego.

Czytelnik „TP Historia” dowie się, jak doszło do tego, że ks. Boniecki został dziennikarzem, co oznacza dla niego przymiotnik „katolicki” w winiecie pisma, dlaczego decydował się na podejmowanie najtrudniejszych tematów dotyczących polskiego Kościoła oraz – jak doszło do tego, że zakon dwukrotnie nałożył na niego nakaz milczenia. Przypominamy i o tym, że ks. Boniecki, dziennikarz i publicysta, jest także duszpasterzem i poszukiwanym spowiednikiem (w numerze: rachunek sumienia księdza Adama).

Wydanie ilustrowane jest w większości zdjęciami Grażyny Makary, szefowej działu foto „Tygodnika Powszechnego", oraz fotografiami archiwalnymi. Niektóre zdjęcia nigdy wcześniej nie były publikowane.

Spis treści:

NIE TYLKO NA WIŚLNEJ

Habemus Adamum

Stara miłość nie rdzewieje

Sprawa przymiotnika

TRUDNE SPRAWY

Wspólnota

Nasze spory o in vitro

Po stronie ofiar

Zbyt długie milczenie

Nakazy i zakazy

Ksiądz Boniecki ma głos (w moim domu)

Krzyk, ogień i śmierć

SPOWIEDŹ WEDŁUG ADAMA

Patrzeć życiu w twarz

Mistrz

Moi wszyscy święci

DOMY DOSŁOWNE

Pani Anna była tym domem

Tu się nie daje żadnych odpowiedzi

Wagon z przesyłką do Polski

Bałem się o Wałęsę

Światowy Dzień Modlitwy o Pokój

Pokazał nam drogę

„Nie było miejsca w gospodzie”

Stary człowiek i morze

Kazachstan: Kościół w budowie

Nieużyteczni jak Eucharystia

Grzech Kaina

Jak krople u wiadra

Mądrość życia

O BONIECKIM...

Współtowarzysze z Duszpasterstwa Akademickiego

Bartek Dobroch

Paweł Bravo

Michał Okoński

abp Grzegorz Ryś

BONIECKI O...

Jerzym Turowiczu

Bronisławie Mamoniu

Tadeuszu Żychiewiczu

ks. Bronisławie Bozowskim

Hannie Chrzanowskiej

Zakopanem

Paryżu

Francji

śmierci prymasa Wyszyńskiego

używaniu samochód

AUSTER I TOKARCZUK, HALÍK I TISCHNER, RYŚ I ŻYCIŃSKI, KISIEL I STASIUK, KARŁOWICZ I ŚRODA… z gromadzonej przez ponad 70 lat „Tygodnikowej” skarbnicy wybieramy teksty, reportaże, wywiady i prozy świąteczne – choć daty publikacji związane z Bożym Narodzeniem, to przecież uniwersalne, i to na wielu poziomach.

Po pierwsze, opowieść o Bożym Narodzeniu jest opowieścią o Wcieleniu. Fakt, że Bóg stał się człowiekiem, więcej: dzieckiem, ma wielkie znaczenie dla współczesnej religijności, o czym przez lata przypominali zapraszani przez redakcję „TP” najznakomitsi duszpasterze i teologowie.

Po drugie, życie można celebrować, przyjmując je lekko i z radością, a przepisy na dobre świętowanie mogą podawać nie tylko specjaliści od jedzenia. Równie ważne jak uczta dla ciała (choć i o niej pamiętamy) są przecież doświadczenia artystyczne i duchowe, zwłaszcza literatura, której autorki i autorzy potrafią odnaleźć w dawnej formule „opowieści wigilijnej” bardzo współczesne nadzieje i niepokoje.

Po trzecie, odnalezienie sensu w znaku opłatka, w pustym talerzu czy wu ważnym składaniu sobie życzeń nie jest dla dramatycznie podzielonego kraju świątecznym luksusem, tylko palącą potrzebą. Podobnie jak zrozumienie, że Wigilie katolickiej większości nie muszą kogokolwiek wykluczać.

Po czwarte, święto narodzin może trwać cały rok. Dzieci przychodzą na świat codziennie, codziennie zaczyna się czyjeś doświadczenie macierzyństwa i ojcostwa, od którego historia sprzed ponad dwóch tysięcy lat nie jest bynajmniej oderwana.

Można myśląc o Bożym Narodzeniu widzieć Izrael i Palestynę, można też widzieć Polskę. Można na święta patrzeć historycznie i można naukowo, serio i z przymrużeniem oka, teologicznie i obyczajowo, rodzinnie i społecznie.

Wszystkie te perspektywy znajdą Państwo na stronach „Do Betlejem!”, ale ich połączenie prowadzi chyba ku perspektywie najbardziej osobistej. Przygotowując ten dodatek myśleliśmy bowiem, że kolędowe wezwanie „Do Betlejem!” oznacza także: do początku wszystkiego.

Życzymy więc udanej podróży.

Michał Okoński, redaktor wydań specjalnych (wstęp do wydania)

Pandemia wywróciła nasz świat do góry nogami i zmusiła do pytania o kwestie podstawowe. Wchodząc w rzeczywistość „nowej normalności" nie chcemy o tej lekcji zapomnieć. Ostatnie miesiące zweryfikowały wiele ważnych słów z naszego języka. Są takie, które zawsze znaczą to samo, niezależnie od tego, jak dramatyczny byłby kontekst, w jakim się pojawiają. Wydaje nam się jednak, że wielu możemy używać inaczej niż dotąd. Że inaczej możemy myśleć i żyć inaczej.

W przekonaniu, że potrzebujemy na tej ścieżce przewodniczek i przewodników, w najnowszym wydaniu specjalnym „Tygodnika Powszechnego" wybraliśmy kilkanaście kluczowych pojęć i do każdego dobraliśmy dwoje bohaterów, ekspertów czy świadków. Reprezentują różne pokolenia, profesje, światopoglądy czy wyznania, ale zawsze jest ich dwoje: mężczyzna i kobieta, których opowieść może nadać tym pojęciom mistrzowską interpretację. Są tu wiara, nadzieja i miłość, są także ciało, oddech i żywioł, są praca i dom, ziemia i niebo.

Jak Państwo, mam nadzieję, zobaczą, żaden z poświęconych tym słowom tekstów, wywiadów czy reportaży nie daje się zamknąć w obrębie jednego rozdziału. Poszczególne wątki splatają się ze sobą, przenikają, wynikają jeden z drugiego, słowem: rozmawiają, tworząc jedną wielką opowieść. Opowieść o dobrym życiu.

[ze wstępu Michała Okońskiego, redaktora wydania]

• O Słowie - Olga Tokarczuk i Wiesław Myśliwski
• O Wierze – ks. Jan Twardowski i Zuzanna Radzik
• O Nadziei – Alicja Gawlikowska-Świerczyńska i Jan Strelau
• O Miłości – Kalina Błażejowska i Zvi Lohtane
• O Ciele - Monika Ochędowska i Ryszard Koziołek
• O Domu – Zofia Milska-Wrzosińska i Bogdan de Barbaro
• O Pracy – Rafał Woś i Natalia Hatalska
• O Podróży - Andrzej Stasiuk i Olga Stanisławska
• O Bliźnim - Janina Ochojska i o. James Martin
• O Czasie – ks. Michał Heller i Ewa Woydyłło
• O Śmierci – Stephen Jenkinson i Anja Franczak
• O Ziemi – Paulina Wilk i Jerzy Hausner
• O Żywiołach - Justyna Bargielska i Tadeusz Sławek
• O Smaku – Agnieszka Kręglicka i Fabio Parasecoli
• O Oddechu – Phra Ajahn Ekaggata i Natalia de Barbaro
• O Wolności – Stefan Chwin i Barbara Skarga
• O Niebie – ks. Adam Boniecki i s. Barbara Chyrowicz

Zanurzyć się we wzruszający, pełen harmonii nastrój, aby przynajmniej na krótko zapomnieć o troskach i lękach, o globalizacji i bezrobociu, o wojnach i napięciach społecznych, o kursach na giełdach i maksymalizacji zysku? Ludzie "zadomowieni" w Kościele są skłonni spoglądać z góry, z uczuciem niesmaku, na "bożonarodzeniowych chrześcijan", którzy ledwie raz w roku przypominają sobie drogę do kościoła. Jednakże święto Bożego Narodzenia również dzisiaj porusza do głębi serca; zaspokaja potrzeby, które ludzie - "niezależnie od tego, czy są mniej, czy bardziej zlaicyzowani" – po prostu mają: potrzebę, by obchodzić święto rodzinne, jakie znają z dzieciństwa, oraz potrzebę obdarowywania i bycia obdarowanym – co niekoniecznie należy utożsamiać z konsumpcjonizmem.

Najnowsze wydanie specjalne „Tygodnika Powszechnego” będzie więc poświęcone świętom Bożego Narodzenia i przygotowaniom do nich, a także przeżywaniem ich – każdy na swój własny sposób.

A wśród autorów: ks. Adam Boniecki, Natalia de Barbaro, s. Małgorzata Borkowska, Karolina Przewrocka-Aderet, Marcin Napiórkowski, Weronika Murek, Paweł Sołtys (Pablopavo), Marek Bieńczyk, Wojciech Bonowicz, ks. Andrzej Draguła, Wojciech Nowicki, Paweł Bravo, Tadeusz Sławek, Jacek Podsiadło, ks. Michał Heller, Lukasz Lamża, Jan Woleński, Ewa Lipska, Ewa Szumańska, Józefa Hennelowa.

Michał Okoński, redaktor wydania specjalnego „Halo, tu Ziemia”:

„Kilka najbliższych lat będzie najważniejszych w historii ludzkiej bytności na Ziemi. Katastrofa klimatyczna nie będzie długotrwałym procesem. Po przekroczeniu punktu krytycznego nasz świat po prostu runie. Jego los decyduje się teraz” - to fragment jednego z tekstów otwierających najnowsze wydanie specjalne „Tygodnika Powszechnego”, poświęcone kryzysowi klimatycznemu. Naukowcy nie mają wątpliwości: mamy bardzo mało czasu, aby ograniczyć zatruwanie atmosfery i wyhamować globalne ocieplenie.

W wydaniu specjalnym prezentujemy nie tylko ustalenia naukowców. Pytamy, co sami możemy zrobić dla poprawy sytuacji. Pokazujemy ludzi, którzy wzięli odpowiedzialność za dokonanie koniecznych zmian. Piszemy o sytuacji ekologicznej i klimatycznej w Polsce i na świecie, o kondycji naszych lasów i wód, także z perspektywy tych, którzy postanowili bronić ich przed wycinką, regulacją czy zanieczyszczeniem. Piszemy o walce o czyste powietrze nad Polską. Mówimy o odpowiedzialności chrześcijan i wszystkich ludzi dobrej woli, do których adresowana była encyklika papieża Franciszka „Laudato Si”. Przede wszystkim jednak: pokazujemy piękno naszej planety, widzianej także z perspektywy kosmosu. „50 lat temu ludzie po raz pierwszy byli świadkami tej niesamowitej sceny, gdy nasza planeta wschodzi ponad innym ciałem niebieskim” - mówi w jednej z rozmów astronautka Nicole Stott, nawiązując do rocznicy lądowania na księżycu i przekazywanych stamtąd obrazów. - Zobaczyliśmy, że jesteśmy Ziemianami, żyjemy na planecie, chroni nas cienka, błękitna kreska atmosfery. Pytanie brzmi: gdzie chcemy być za kolejne 50 lat?”.

Wśród autorów tego wydania znajdują się wybitni naukowcy, eksperci, humaniści i reporterzy, m.in. Marek Bieńczyk, Ewa Bińczyk, ks. Adam Boniecki, Beata Chomątowska, ks. Michał Heller, Szymon Hołownia, Wojciech Jagielski, Agata Kasprolewicz, Łukasz Lamża, Łukasz Łuczaj, Czesław Miłosz, Marcin Napiórkowski, Michał Olszewski, Marcin Popkiewicz, Adam Robiński, Marta Sapała, Filip Springer, Andrzej Stasiuk, Adam Wajrak i January Weiner.

Halo, tu ziemia - oddajemy głos planecie, zapraszamy do lektury, a potem zachęcamy do działania.

Spis treści

Ks. Adam Boniecki Ten straszny antropocen

Zmierzch epoki człowieka

Adam Robiński Zmierzch epoki człowieka

Wojciech Brzeziński Podobno nie jest za pózno

Lech Mazurczyk i Łukasz Lamża Dlaczego na Ziemi robi się coraz cieplej?

Ewa Bińczyk Planeta własnego wyrobu

Marek Rabij W strefie stanów alarmowych

Wojciech Brzezinski Popsuliśmy atmosferę

January Weiner Halo, tu Ziemia

Nikt nam nie powie, co mamy robić

Marcin Popkiewicz Dajemy popalić

Marcin Napiórkowski Słomkowy zapał

Marta Sapała Nikt nam nie powie, co mamy robić

Robert Cyglicki Obieg zamknięty

Piotr Siergiej Zanim zaczniesz segregować

Po co nam puszcze

Czesław Miłosz Sprzedać Wawel na cegłę

Adam Wajrak Puszcza Białowieska wciąż czeka na ochronę

Mariusz Sepioło Wajrak, życie i śmierć w puszczy

Anna Błachno Niech będzie dziko

Andrzej Stasiuk Droga przez Ciechanię

January Weiner Po co nam puszcze

Moje, czyli nasze

Beata Chomatowska Rewolucja małych kroków

Michał Okonski Dorosłe dzieci

Filip Springer Miasto a sprawa polska

Adam Robinski Łąki miejskiej łan

Anna Goc i Łukasz Łuczaj Dziki ogród

Piotr Kozanecki Zalesianie Krakowa

Szymon Hołownia Mni

Szymon Hołownia to polski dziennikarz, pisarz, publicysta, prezenter telewizyjny i działacz społeczny. Jest autorem przeszło 20 książek. Większość z nich stanowią publikacje poświęcone teologii, życiu duchowemu, religii i współczesnej kondycji Kościoła katolickiego. W 2020 roku wyraził chęć wzięcia udziału w wyborach na prezydenta RP jako kandydat bezpartyjny.

Kariera medialna

Pracę dziennikarską zaczynał w dziale kultury „Gazety Wyborczej”. Następnie współpracował z tygodnikiem „Newsweek Polska”. Publikował także w „Rzeczpospolitej”, „Kulturze Popularnej”, „Machinie” i „Wprost”. Od 2015 do 2019 roku (do momentu ogłoszenia startu w wyborach prezydenckich) był stałym felietonistą „Tygodnika Powszechnego”. W swojej karierze radiowej współpracował z radiem Vox FM, Radiem Białystok oraz Radiem PiN.

W 2006 roku prowadził program „Po prostu pytam” w TVP1. W latach 2007–2012 pracował jako dyrektor programowy stacji Religia.tv. Następnie prowadził przegląd prasy w programie śniadaniowym „Dzień dobry TVN”, a przez przeszło 10 lat z Marcinem Prokopem prowadził program „Mam Talent”.

Książki Szymona Hołowni

Szymon Hołownia ma na swoim koncie ponad 20 książek. Większość z nich wydał pod szyldem Wydawnictwa Znak, z którym współpracuje nieprzerwanie od 2007 roku. Pierwszą książką wydaną w Znaku były „Tabletki z krzyżykiem”, w której w bardzo dowcipny sposób opowiedział o sprawach wiary i religii. W kolejnej książce pt. „Monopol na zbawienie” odpowiedział na różne pytania, które mogą zaprzątać głowy wierzących. Poruszył w niej temat przestrzegania 10 przykazań we współczesnym świecie, wytłumaczył przykazania kościelne oraz opisał zjawiska, z którymi Kościołowi nie po drodze. W 2018 roku ukazała się jedna z najpopularniejszych książek Hołowni pt. „Boskie zwierzęta”. Opisał w niej rolę, jaką Bóg nadał zwierzętom na ziemi, a także starał się znaleźć odpowiedź na pytanie, czy zwierzęta idą do nieba, oraz dał wskazówki, jak powinniśmy je traktować. W książkach „Święci pierwszego kontaktu” i „Święci codziennego użytku” przybliżył sylwetki kilkunastu świętych – bardziej oraz mniej znanych, których warto sobie przypomnieć. Wszystkie publikacje Hołowni łączy nowoczesne podejście do kwestii wiary, duchowości i podejmowania kwestii związanych ze zderzeniem religii i współczesności.

Wyróżnienia

Szymon Hołownia otrzymał wiele prestiżowych nagród dziennikarskich. Wśród nich są m.in. Grand Press za wywiad oraz dziennikarstwo specjalistyczne, Nagroda Literacka Prezydenta Miasta Białegostoku im. Wiesława Kazaneckiego, Wiktor publiczności oraz Odznaka Honorowa za Zasługi dla Ochrony Praw Dziecka.

Kiedy się wydaje, że pod lawiną ujawnionych skandali Kościół jeśli nie umarł, to właśnie umiera, papież Franciszek, jak Jezus do żałobników w domu Jaira, mówi: „Nie płaczcie, nie umarła dzieweczka, ale śpi”.

[ze wstępu ks. Adama Bonieckiego]

Skandale obyczajowe i nadużycia związane z systemem władzy w Kościele powszechnym i polskim, na gruncie lokalnym flirt episkopatu z PiS i błyskawicznie przyspieszająca laicyzacja, na gruncie globalnym pełzająca rebelia przeciwko reformującemu Kościół papieżowi Franciszkowi, a także poszukiwanie dróg wyjścia i wizja chrześcijaństwa przyszłości – to tematy kolejnego wydania specjalnego „Tygodnika Powszechnego”, zatytułowanego „Kryzys w Kościele”.

Wśród autorów, ekspertów i rozmówców „TP” są najwybitniejsi komentatorzy życia Kościoła z Polski i ze świata, watykaniści, hierarchowie, teologowie i reporterzy, a bieżące komentarze dopełniają klasyczne teksty z archiwum „TP”, autorstwa m.in. Jerzego Turowicza i ks. Józefa Tischnera.

SPIS TREŚCI:

• Ks. Adam Boniecki: Nie płaczcie, nie umarła

SĄD IDZIE

• Ks. Jacek Prusak SJ: Sąd idzie
• Byłem schowanym człowiekiem – rozmowa z Jakubem Pankowiakiem
• O. Ludwik Wiśniewski: Będzie bolało
• Proces – rozmowa z abp. Charlesem Scicluną
• Sebastian Duda: Pozew zbiorowy
• Zuzanna Radzik: To nie do zniesienia. Posłuchajcie, jak bardzo

UPADEK

• Edward Augustyn: Upadek
• Zuzanna Radzik: Strażnicy poza kontrolą
• Massimo Faggioli: Maszyn do nadużyć
• Gen przemocy – rozmowa z bp. Heinerem Wilmerem
• Józef Majewski: Biskup sobiepan
• Klerykalizm narcyzów – rozmowa z Haliną Bortnowską

PAPIEŻ, KTÓRY PRZERAŻA

• Luigi Accatoli: Papież, który przeraża
• Edward Augustyn: Wojna hybrydowa w Kościele
• Piotr Sikora: Teologiczna bomba już wybuchła
• Edward Augustyn: Amazonia jest kobietą
• Ks. Adam Boniecki: Kto jest przeciw Laudato Si
• Rafał Woś: Siedem lekcji Franciszka
• Abp Grzegorz Ryś: Lumen fidei
• Edward Augustyn: Przepis na dobrego biskupa
• Artur Sporniak Zamiast piramidy
• Zuzanna Flisowska-Caridi: Wąska droga

PRAWDY ZNIKĄD

• Jarema Piekutowsk:i Prawdy znikąd
• Józef Majewski: Wiara stopniowana
• Kopia bezpieczeństwa – rozmowa z ks. Grzegorzem Strzelczykiem
• Spowiedź to nie matematyka – rozmowa z ks. Adamem Bonieckim i ks. Jackiem Prusakiem
• Ks. Andrzej Draguła: Kościół różnych prędkości

CHRZEŚCIJAŃSTWO JUTRA

• Ks. Tomas Halik: Chrześcijaństwo jutra
• Słowo Krzyża – rozmowa z abp. Grzegorzem Rysiem
• Ryszard Koziołek: Śmiech Jezusa
• Ks. Stanisław Musiał: Zakon od wykupu zwierząt
• O. Wacław Hryniewicz: Na dobry koniec swiata
• Żeby być zbawionym, najpierw trzeba żyć – rozmowa z ks. Janem Kaczkowskim

Z ARCHIWUM

• Jerzy Turowicz: Kryzys w Kościele

Ks. Józef Tischner: Wiara na wietrze

Z dumą przedstawiamy nowy „Tygodnik Powszechny Wydanie Specjalne”. „Moc czytania” to 170 stron rozmów z pisarkami i pisarzami, ich opowiadania oraz eseje, wiersze i wyznania literackie.

Wywiady: Graham Greene, Orhan Pamuk, Maria Janion, Paul Auster. Mało? Opowiadania: Kornel Filipowicz, Stefan Kisielewski, Hanna Krall, Stanisław Lem, Weronika Murek, Czesław Miłosz, Sławomir Mrożek. Wciąż mało? Dorota Masłowska, Andrzej Stasiuk, Józef Tischner, David Remnick (redaktor naczelny "New Yorkera"). Jeszcze? Wiersze: Wisława Szymborska, Czesław Miłosz, Jstyna Bargielska, Stanisław Barańczak, Konstanty Ildefons Gałczyński, Marta Podgórnik, Ewa Lipska, Julia Hartwig, Adam Ważyk, Witold Wirpsza, Agam Zagajewski. No i ilustracje oraz komiksy: Mieczysław Wasilewski, Zygmunt Januszewski, Bartosz Minkiewicz, Jerzy Czerniawski. A także rozmowa z Anną i Jerzym Turowiczami (on obiecuje jej, że w końcu posprząta te książki w mieszkaniu, ona niedowierza).

Spis treści

CZYTAM, BO JESTEM

Michał Paweł Markowski O czytaniu

Szept opowieści. Rozmowa z Orhanem Pamukiem

Grzegorz Jankowicz Czytelnik w bezimiennym lesie

Anna Goc Przekładanie siebie

Janina Katz Przygoda z językiem

Lata walki i chwile radości. Rozmowa z Paulem Austerem

Bajarz zostawia ślady. Rozmowa z Jihadem Darwiche’em

CZYTAM, BO LUBIĘ

Tylko pisanie daje ulgę. Rozmowa z Grahamem Greene’em

Miłość do Agathy. Rozmowa z Tomaszem Fiałkowskim i Marianem Stalą

Mądrość baśni. Rozmowa z Joanną Olech i Joanną Olczak-Ronikier

Wit Szostak Magia czy kapusta

WEŹ, CZYTAJ

Jan Józef Szczepański Buty

Kornel Filipowicz Opowiadanie z epilogiem

Stefan Kisielewski O prywatnej a ulubionej zgniliźnie

Hanna Krall Syndrom ocalonych

Stanisław Lem Pan F.

Sławomir Mrożek Don Juan

Weronika Murek Opowieść wigilijna

Czesław Miłosz Krzyś

10 LAT FESTIWALU CONRADA

CZYTAM, BO WIERZĘ

Książki, w które wierzę. Rozmowa z ks. Adamem Bonieckim

Cenzura w Biblii. Rozmowa z Marcinem Majewskim

Błażej Strzelczyk Lektura własnej przyszłości

Andrzej Stasiuk Rewolucja, czyli zagłada

Mickiewicz: nowożytny myśliciel religijny. Rozmowa z Marią Janion

Józef Tischner Schizofreniczna ewangelia

Dorota Masłowska Historia

KOMIKS

BARTOSZ MINKIEWICZ: Fikcja, Kryminał

CZYTAM, BO MUSZĘ

We władzy książek. Rozmowa z Earle’em Havensem

Magdalena Kicińska Panie od książek

Recydywa państwa. Rozmowa z Marią Dąbrowską-Majewską

François Rosset Labirynt Jana Potockiego

Szaleństwo i metoda. Rozmowa z Jerzym Turowiczem i Anną Turowiczową

Pępek świata. Rozmowa z Davidem Remnickiem

WIERSZE

Czesław Miłosz Na cześć księdza Baki

Justyna Bargielska Zrozumienie metafory, Harfa daje radę

Stanisław Barańczak Widokówka z tego świata

Wisława Szymborska Ludzie na moście

Konstanty Ildefons Gałczyński Ulica Sarg

Marta Podgórnik Poemat nagrodzony nagrodą K., Instrukcje obsług, Melodia

Ewa Lipska Do Marianny Büttrich

Julia Hartwig Evergreen

Adam Ważyk Biblioteka snów

Adam Zagajewski Płótno

Witold Wirpsza Porządek

Miesiączka, poród i nie zawsze łatwe przeżywanie macierzyństwa, a także molestowanie seksualne, przemoc domowa i stereotypy w życiu zawodowym – wśród podejmowanych tematów nie ma tabu.

Obok kwestii trudnych są i te, które opisują doświadczenie kobiecej wspólnoty i siostrzeństwa. Świadectwa kobiet spełnionych i mistrzyń, mogących służyć za wzór i inspirację dla wchodzących dopiero w dorosłość czytelniczek i czytelników.

Ważny wątek to religijność kobiet, często we współczesnym katolicyzmie zapominana i niedoceniana, ich miejsce w Kościele – zarówno tym z XXI wieku, jak i z pierwszych wieków, gdzie znaleźć można relacje o ich przywódczej, a przynajmniej partnerskiej roli.

Rozmowy, reportaże i portrety dopełnione zostały filmowymi recenzjami Anity Piotrowskiej, która na łamach „Mocy kobiet” zaprasza czytelniczki i czytelników na dobre filmy: w których kobiety nie są na drugim planie ani w rolach statystek.

Feministki i działaczki, polityczki i prawniczki, teolożki i katoliczki, pisarki i aktorki, naukowczynie i bizneswoman, dziennikarki i reporterki – wśród autorek i bohaterek „Mocy kobiet” plejada wspaniałych nazwisk, m.in. Olga Tokarczuk, Wisława Szymborska, Maria Janion, Dorota Masłowska, Katarzyna Nosowska, Anna Dymna, Ewa Łętowska, Anna Streżyńska, Justyna Bargielska, s. Małgorzata Chmielewska, Anna Dziewit-Meller, Katarzyna Kubisiowska, Zuzanna Radzik, Anna Goc i Justyna Dąbrowska.

Piszemy o tym, dlaczego mózg jest modny – a także o najmodniejszych tematach związanych z mózgiem. Wyjaśniamy, czy istnieją skuteczne treningi usprawniające funkcje poznawcze, opisujemy tajemnicze choroby mózgu, zastanawiamy się, gdzie w mózgu tkwi świadomość – co dzieje się z nią w mózgu, który uległ uszkodzeniu, czy jej ślady można znaleźć w mózgach innych zwierząt i czy można ją przenieść z mózgu do komputera. Opisujemy, w jaki sposób w mózgu rodzą się myśli – jaka jest ich natura i dlaczego często trudno się nimi dzielić z innymi mózgami. Wreszcie, zastanawiamy się, co budowa i działanie mózgu mówi najgłębszego o nas samych – naszym społeczeństwie i naszych wartościach.

W wydaniu: Michał Heller, Stanisław Lem, Łukasz Kwiatek, Katarzyna Dziadowicz, Łukasz Lamża, Joseph LeDoux, Bartosz Kabała, Marcin Napiórkowski, Mateusz Hohol, Justyna Hobot, Michał Kuźmiński, Wojciech Brzeziński, Paul Bloom i inni.

ROZDZIAŁY

I Mózgi nie kłamią

II Historia z dreszczykiem

III Cienie świadomości

IV Mózg na skakance

V Chyba śnisz

VI Ukryte myśli robota

VII Rusztowanie dla myśli

VIII Mózg i wartości

Michał Okoński, redaktor wydania:

Przeglądanie roczników „Tygodnika” jest doświadczeniem niezwykłym. To nie tylko czytanie o historii – to słuchanie historii, która sama do nas mówi. I pyta o teraźniejszość. Weźmy stulecie niepodległości: ten numer wydania specjalnego otwiera pisany na jedną z poprzednich jej rocznic tekst Eugeniusza Kwiatkowskiego, legendarnego wicepremiera II Rzeczypospolitej, budowniczego Gdyni i twórcy koncepcji Centralnego Okręgu Przemysłowego.

Tekst trzeźwo analizujący sytuację, w której przyszło działać Ojcom Założycielom tamtego państwa, wykonującym – jak się uważnie wczytać – misję niemożliwą. A przecież odnoszącym sukces. I Kwiatkowski, i kolejni autorzy nie mają złudzeń: to nie była i nie jest Rzeczpospolita idealna (najwięcej o tym mówi może cytowany w tekście Czesława Miłosza wiersz Józefa Łobodowskiego), a zarazem zawsze było to państwo, którego obywatele – zacytujmy Kwiatkowskiego – w chwilach najcięższych wyzwalali tyle zapobiegliwej pracowitości, samorzutnej dyscypliny i zdumiewającej inicjatywy, że wszystkie trudności udawało się przezwyciężyć. To nie jest tylko opowieść o roku 1918.

Wybierając teksty do tego wydania, szukaliśmy przede wszystkim takich, które – nawet jeśli mówiły o historii – zachowały aktualność. I które uczyły współpracy ponad podziałami, szacunku dla siebie nawzajem i dla najróżniejszych wizji ojczyzny, w tych najlepszych chwilach (czy jedną z nich nie było tworzenie konstytucji III RP, której preambułę Tadeusz Mazowiecki pisał, inspirując się tekstem również tu przypomnianym?), przekraczających horyzont myślenia w kategoriach partyjnych, etnicznych czy religijnych. Chcieliśmy także pokazać „Tygodnikowy” styl myślenia: realizmu politycznego Stefana Kisielewskiego, otwarcia zarówno na Europę, o której pisał Władysław Bartoszewski, jak i na małe ojczyzny, o czym mówił Ryszard Koziołek, nade wszystko zaś: odniesienia do rzeczywistości pozaziemskiej, co zawsze cechowało pisarstwo ks. Józefa Tischnera czy Jerzego Turowicza.

Na dwie części tego wydania wypada zwrócić szczególną uwagę: ostatnia, zatytułowana „Rok 2018”, to próba krytycznej analizy naszego tu i teraz, ale problemy opisywane przez jej autorów chyba nie różnią się tak bardzo od tamtych sprzed stu lat. Część „Polska jest kobietą” to z kolei hołd dla tych, których rolę historia często pomija, choć dzięki ich mocy i niezłomności stanowienie Niepodległej mogło stać się faktem.

Zapraszam do lektury. Sami Państwo zobaczą, jak bardzo nie jest to antologia tekstów historycznych.

Dlaczego tak trudno wypowiedzieć te dwa proste słowa? Dlaczego tak trudno o związanych z nimi tematach pamiętać i dlaczego nie można o nich zapomnieć? Jak brzmią klasyczne już teksty o Zagładzie i polskiej współodpowiedzialności za nią, o antysemityzmie i antyjudaizmie? Jak rozmawiać o Auschwitz, Jedwabnem, Kielcach czy Marcu’68, ale też o tych zdarzeniach ze wspólnej historii, które dają nadzieję na przyszłość? Jakie są miejsca, w których fatalizm nieporozumień i wrogości wydaje się przełamany, a prawda o przeszłości ma charakter terapeutyczny?

Choć wszystkie te pytania unosiły się nad nami podczas pracy nad „Polską Żydowską”, mam nieodparte wrażenie, że to wydanie specjalne „Tygodnika” powinno się obyć bez żadnych wstępów. Z jednej strony nie ma co tłumaczyć: tematy, po które sięgamy, należą do budzących w naszym kraju najwięcej emocji. Awantura wokół ubiegłorocznych zmian w ustawie o IPN, burze wokół kolejnych książek Jana Tomasza Grossa, skandal związany z antysemicką homilią prałata Jankowskiego czy ponura heca z krzyżami na oświęcimskim Żwirowisku to przykłady pierwsze z brzegu, a przecież bywały czasy – nawet już po Zagładzie – kiedy oprócz słów leciały kamienie, a niewinnych obywateli Polski zabijano i zmuszano do emigracji. Z drugiej strony tematy te należą do najważniejszych w „Tygodnikowej” historii i tożsamości, i to nie tylko dzięki publikacji przypomnianego także tutaj eseju Jana Błońskiego.

Pozwolą więc Państwo, że zwrócę uwagę na jedną tylko kwestię. Obecność tego wydania w punktach sprzedaży wyznaczją rocznice wyzwolenia obozu Auschwitz i Powstania w Getcie Warszawskim, nad całością jednak unosi się inna data – kończymy pracę nad „Polską Żydowską” w setną rocznicę urodzin Marka Edelmana. W zamykającym to wydanie tekście „Najważniejsze jest życie” przypomniał on, że Holokaust nie był tylko sprawą niemiecko-żydowską, w której brała udział także jakaś grupa Polaków, ale że był klęską cywilizacji europejskiej – i to klęską, która nie skończyła się w 1945 roku. W również tu publikowanej dramatycznej rozmowie z Anką Grupińską dodawał z kolei, że w jego myśleniu nie ma miejsca na naród wybrany i na ziemię wybraną: jest sprawa poszanowania każdego życia. I koniec. Po przypomnieniu tych słów „Polska Żydowska” naprawdę może się obyć bez wstępu.

Michał Okoński, redaktor wydania

Spis treści:

• Anka Grupińska: Słowa pełne miłości

BIEDNI POLACY PATRZĄ NA GETTO

• Jan Błoński: Biedni Polacy patrzą na getto
• Ludzkość, która zostaje: rozmawiają Jan Błoński, Marek Edelman, Czesław Miłosz i Jerzy Turowicz
• Michał Okoński: Pustynia ludzka
• Paweł Śpiewak: Wieniec zielony

PROBLEM OŚWIĘCIMIA:

• Karolina Przewrocka-Aderet: Z dachów Birkenau
• Stanisław Stomma: Problem Oświęcimia
• Marek Zając: Auschwitz, pytania o przyszłość
• Odcisk stópki: Rozmowa z Jolantą Banaś-Maciaszczyk
• Co ty tutaj robisz?: rozmowa z Mikołajem Grynbergiem

W CZASIE ZAWIESZONYM

• W czasie zawieszonym: Rozmowa z Barbarą Engelking
• Dariusz Libionka: Żydowska Polska Walcząca
• Piotr Weiser: …żyjemy godziną, minutą
• Dziennik z bunkra Miła 34
• To wszystko nie ma żadnego znaczenia: Anka Grupińska rozmawia z Markiem Edelmanem

TEN JEST Z OJCZYZNY MOJEJ

• Władysław Bartoszewski: Polacy z pomocą Żydom 1939-1944
• Karolina Przewrocka-Aderet: Samarytanie od jedwabników
• Zmiana krajobrazu pamięci: Rozmowa z Mateuszem Szpytmą
• Jacek Leociak: Nasi sprawiedliwi

ROLE POLSKICH ŻYDÓW

• Jan Tomasz Gross: Wyjaśniam, że krew na moim ubraniu
• Bardzo smutna rocznica: Rozmowa z Aleksandrem Smolarem
• Role polskich Żydów

Wehikułem czasu – w obie strony

Historia nie chce być nauczycielka życia, albo to my jesteśmy tępym gatunkiem – nie łudzimy się, że znajomość przeszłości powstrzymuje nas przed decyzjami niosącymi fatalne skutki. Właśnie widma przyszłości niepokoją nas dzisiaj najbardziej.

To wydanie „Tygodnika Powszechnego – Historia” powstało z okazji 75-lecia naszego pisma. Zredagowaliśmy je jednak z perspektywy stulecia „Tygodnika” w roku 2045. Wyruszyliśmy w przyszłość, by zbadać, co wyrosło z dzisiejszych procesów politycznych, demograficznych, klimatycznych, kulturowych czy religijnych.

Doświadczyliśmy przekleństwa nieśmiertelności. Skosztowaliśmy świerszcza w chili i przyglądaliśmy się uprawom w agrowieży. Przywieźliśmy relacje z otwarcia III Soboru Watykańskiego. Ujrzeliśmy świat, w którym przynależność religijna stała się istotniejsza od państwowej.

Budowaliśmy nowe wersje siebie w rzeczywistościach wirtualnych. Przechadzaliśmy się po Puszczy Białowieskiej, w której młode żubry są celem polowań pytonów. Przejęliśmy kontrole nad umysłem (na razie) kota. „Życie zrobiło milowy krok, kiedy wyszło z oceanu na ląd, ale te pierwsze ryby, które wspięły się na ląd, nie były już rybami. Podobnie ludzie przestaną być ludźmi, gdy naprawdę wkroczą w kosmos i uwolnią się od Ziemi. (...) Kiedy pomyślicie o wylocie w przestrzeń kosmiczną bez oglądania się za siebie, zastanówcie się, proszę, co robicie. Cena, jaką będziecie musieli zapłacić, jest dużo wyższa, niż sobie wyobrażacie” – czytamy w „Końcu śmierci”, finałowej części trylogii science fiction autorstwa Cixina Liu.

Czy rzeczywiście kiedyś będzie nam spędzało sen z oczu pytanie o tożsamość Ziemianina rozpuszczającą się w otchłaniach Galaktyki? Niewykluczone. Jak dowodzi w jednym z artykułów tego numeru „TP Historia” Wojciech Brzeziński, w najbliższych dziesięcioleciach postawimy na drodze do gwiazd niejeden milowy krok. Dowiemy się też, czy w naszym zasięgu istnieje pozaziemskie życie. Tylko czy – zakładając, ze kosmici istnieją i mogliby przyjrzeć się Ziemi – nie stwierdziliby oni przypadkiem, że (znowu Cixin Liu) nasza cywilizacja niszczy wszystkie formy życia na planecie oprócz ludzi? Czy zdążymy dokądkolwiek stąd wyruszyć, zanim nastąpi globalna katastrofa?

Przypomnieliśmy również „Tygodnikowych” autorów z lat minionych – Turowicza, Tischnera, Lema czy Dukaja – którzy opublikowali na tych łamach niejedno proroctwo. Przybliżamy też historyczne redakcyjne osobowości: zaglądając do kalendarza Jerzego Turowicza czy podsłuchując rozmowę Jacka Woźniakowskiego z Krzysztofem Kozłowskim w KUL-owskiej stołówce. „Widziana z Księżyca Ziemia przedstawia się jako ojczyzna ludzi. Ale to, żeby stała się ona naprawdę ojczyzną dla każdego z ludzi, jest tu, na Ziemi, naszym największym zadaniem” – wskazuje w jednym z przypomnianych tu tekstów Jerzy Turowicz. A Tischner dodaje: „Istotne jest to, by ponad cieniem unosiło się przekonanie, że wszelkie zło jest nam dane po to, abyśmy je umieli dobrem przezwyciężać”. Cóż, wolelibyśmy, by problemy przyszłości były takie jak w komiksie Bartosza Minkiewicza (zapraszamy do wydania).

Sto lat!

„Tygodnik Powszechny”

Wśród autorów między innymi: Jacek Dukaj, Wojciech Jagielski, Andrzej Chwalba, Stanisław Lem, Marek Rabij, Rafał Woś, Monika Ochędowska, Łukasz Lamża, Zuzanna Lamża, Marcin Żyła, Michał Książek, Wojciech Brzeziński, Marcin Napiórkowski, Michał Kuźmiński, Edward Augustyn i Piotr Sikora oraz ks. Jacek Prusak SJ.

To, jak ono wygląda, zawdzięczamy sobie samym, ale i temu, że w 1989 r. również nasz kraj stał się wolny. A ponieważ o wolności ojczyzny próbujemy mówić tym samym językiem, co o wolności osobistej, pewnie trudno się dziwić, że 30. rocznica tamtych wydarzeń odbywa się bez fanfar, a dla niemałej części naszych współobywateli wydaje się wręcz okolicznością kłopotliwą.

W wydaniu, które oddajemy w Państwa ręce, nie ma oczywiście pełnego bilansu minionego trzydziestolecia, nie ma też łatwych przepisów na to, czy i co można było zrobić lepiej. Prosta rzecz: nie ma także fantazji o spisku czy zdradzie, bo pamiętamy przecież, że wśród architektów przemian byli ludzie „Tygodnika” – że zasiadali przy Okrągłym Stole i w pierwszym niekomunistycznym rządzie albo że są współtwórcami preambuły do naszej Konstytucji.

Czego w takim razie mogą się Państwo spodziewać? Tego, co w „Tygodniku” najlepsze – dobrze postawionych pytań bez założonych z góry odpowiedzi. Świetnie napisanych tekstów i rzetelnie poprowadzonych rozmów. Spotkań z ludźmi, którzy – na bardzo różnych poziomach – polską wolność kształtowali, albo wizyt w miejscach, które o tej wolności mogą zaświadczyć.

Poznają Państwo chłopaka z wielodzietnej rodziny zjeżdżającego na nartach z K2, zakonnicę adoptującą niepełnosprawnego intelektualnie chłopca, wielkiego malarza hodującego kury. Piłkarza i psychoterapeutę, chemika i blogerkę kulinarną, arcybiskupa i kwakierkę, aktorkę i ekologa...

Część z tych opowieści miało już swoją premierę. Część – jak np. przejmujący wywiad z Danutą Wałęsą albo ułożony przez Olgę Drendę spis symboli trzydziestolecia – oddajemy do druku po raz pierwszy. Zdarza się i tak, jak w przypadku Andrzeja Stasiuka, który prawie trzy dekady po swoim reporterskim debiucie na łamach „TP” wraca do opisywanego wówczas pegeeru.

Zatytułowaliśmy to wydanie „Smak wolności”, nie przesądzając, jak komu smakowała. Wszystkich jednak zapraszamy do lektury.

Michał Okoński, redaktor wydania

Społeczeństwo nie jest tam, na zewnątrz, lecz zaczyna się tu, w domu – przypomina prof. Michał Paweł Markowski.

Oczekiwanie. Uczta. Goście, których chcielibyśmy zaprosić do stołu. Świętowanie. Zabawa. Rytm kolejnego, podwójnego wydania specjalnego „Tygodnika Powszechnego” wyznacza okres jego dostępności w punktach sprzedaży: czas Adwentu i Bożego Narodzenia, a później karnawału. Zmagając się z drugą falą pandemii, zadajemy najważniejsze pytania duchowe i egzystencjalne, zastanawiamy się nad jakością naszego bycia razem, zarówno z najbliższymi, jak w społeczeństwie, ale szukamy też jak najlepszych sposobów spędzania danego nam czasu – stąd spora część wydania poświęcona jest różnego rodzaju przyjemnościom.

Wśród autorów i rozmówców m.in. Wojciech Mann, Olga Tokarczuk, Jan Peszek, Anna Dymna, Adam Wajrak, Magdalena Rittenhouse, Marek Bieńczyk, Katarzyna Nosowska, Dariusz Rosiak, Karolina Cicha, Andrzej Stasiuk, Krystyna Starczewska, Agnieszka Pajączkowska, Mariusz Szczygieł, ks. Józef Tischner, s. Małgorzata Borkowska i ks. Adam Boniecki.

Najnowsze wydanie specjalne „Tygodnika Powszechnego” poświęcone jest podróżowaniu i wakacjom, wyprawom na koniec świata i w głąb siebie, reportażowi i literaturze podróżniczej. Opisywana w tekstach pisarzy, reporterów i dziennikarzy podróż ma wymiar materialny i duchowy, jest włóczęgą i pielgrzymką, podróżą autostopem, wspinaczką górską, spływem kajakowym. Pokazujemy najpiękniejsze miejsca wakacyjne czołowych postaci polskiej kultury. Odwiedzamy legendarne miasta, wyruszamy na północ, południe, zachód i wschód, ale także w Polskę.

Odpowiadamy na pytanie, co nam każe wyjść za próg.

Wśród autorów m.in. Andrzej Stasiuk, Magdalena Rittenhouse, Adam Robiński, Katarzyna Kazimierowska, Wojciech Kuczok, Olga Drenda, Michał Milczarek, Joanna Gierak-Onoszko, Paweł Bravo, Kalina Błażejowska, Michał Paweł Markowski, Karolina Przewrocka-Aderet, Marek Bieńczyk, Eliza Kubarska, Wojciech Jagielski, Michał Olszewski, Anita Piotrowska, abp Grzegorz Ryś, Joanna Strzałko i Wojciech Nowicki.

W dobie postępującej laicyzacji i kryzysu Kościoła traktujemy serio pytania, z jakimi ludzie zmagali się niezależnie od tego, jak nazywała się religia dominująca w ich kręgu kulturowym – i czy uważali się za ludzi wierzących czy nie.

Autorki i autorzy tego wydania – naukowcy, artyści, duchowni, dziennikarze z różnych krajów świata – mówią o Bogu i diable, duchowości i dotyku, nadziei i miłości bliźniego, ortodoksji i buncie; opisują religijność kobiecą i ludzi, których uważa się za świętych, nawet jeśli tej świętości nie potwierdziła dotąd żadna instytucjonalna pieczęć.

Jeden z naszych bohaterów jest reżyserem filmowym, który spędził wiele miesięcy w zakonie o niezwykle surowej regule, by poznać tam ludzi szczęśliwych i wolnych. Inny bohater jest rabinem, który przeszedł inicjację do hinduistycznego zakonu Ramakryszny.

Kolejna bohaterka jest pisarką, która – odtwarzając życiorys przywódcy XVIII-wiecznej sekty wywodzącej się z judaizmu – przypomina, że nasza historia potrzebuje herezji. „Wiara dla dorosłych” jest więc wyborem najlepszych tekstów i wywiadów, archiwalnych i zupełnie współczesnych, które podejmują jeden z centralnych dla „Tygodnika Powszechnego” tematów.

Znajdą tu Państwo młode pióra, ale także klasyków polskiej myśli religijnej, np. ks. Tischnera, prof. Kołakowskiego, o. Hryniewicza. Zdanie tego ostatniego, że „zbawiciel jest polifoniczny”, brzmi zresztą jak jeszcze jeden podpis do okładki.

Pod koniec kwietnia 2021 roku redakcja „Tygodnika Powszechnego” opuszcza swoją historyczną siedzibę, wynajmowaną od krakowskiej kurii od 1945 roku w kamienicy przy Wiślnej 12. Ponad 75 lat pod jednym adresem to 75 lat historii polskiej kultury, polskiego Kościoła, polskiej inteligencji i polskiego dziennikarstwa.

To blisko pół wieku oporu przeciw komunizmowi i ponad trzydzieści lat zmagań z „nieszczęsnym darem wolności” (używając sformułowania jednego z najważniejszych autorów „TP”, ks. Józefa Tischnera), to także 75 lat historii Krakowa – miasta, z którym pismo od początku jest związane. Przez redakcyjną siedzibę przewinęli się w tym czasie laureaci Nobla i Oscara, prezydenci i premierzy, papież i rabini.

Najstarsze meble z gabinetu redaktora naczelnego pamiętają zamknięcie pisma za odmowę druku nekrologu Stalina w 1953 roku, ale pamiętają też rynkowe zawirowania już po czasie transformacji, kiedy istnienie pisma wydawało się zagrożone; pamiętają biesiady z udziałem Stefana Kisielewskiego czy Leopolda Tyrmanda, ale też obiady gotowane przez kolejne pokolenia redaktorów, z których najmłodsi przychodzili na świat w ostatnich latach życia legendarnego założyciela „TP” Jerzego Turowicza.

W wydaniu „TP Historia: WIŚLNA 12” chcemy opowiedzieć historię trzech ćwiartek wieku widzianych z perspektywy tego adresu i tego miejsca. Rozmowie Anny Goc z pracującym tu od 1964 roku i raz jeszcze oprowadzającym po historycznych wnętrzach ks. Adamem Bonieckim oraz reportażowi historycznemu związanego z „TP” od 1991 roku Michała Okońskiego, towarzyszyć będzie przypomnienie tekstów, które zmieniały polską rzeczywistość na przestrzeni tych 76 lat oraz opowieść o dekadach, którym „Tygodnik” towarzyszył (przewodniczkami po nich będą Karolina Kuszyk, Kalina Błażejowska, Beata Chomątowska, Katarzyna Kubisiowska, Olga Drenda, Olga Gitkiewicz i Anna Goc).

Pokażemy, jak na przestrzeni lat ewoluowały moda i obyczaje, jak zmieniał się język opowiadania o najważniejszych sprawach dla Polaków, z czego śmiali się odbiorcy felietonów i rysunków Kisiela, Pilcha, Mrożka, Mancewicza, Wichy czy Minkiewicza, z historykiem Krakowa Andrzejem Chwalbą raz jeszcze przejdziemy się ulicą, przy której znajdowała się redakcja, a wreszcie: przedstawimy nową siedzibę „Tygodnika Powszechnego”, której wynajęcie umożliwiła bezprecedensowa zbiórka publiczna sympatyków i czytelników pisma – ukazanie się tego numeru będzie także formą podziękowania im za ten dar.