Wyrażony w tytule niniejszego tomu rezerwat przestrzeni publicznej z pozoru stanowi dość kontrowersyjną kategorię opisu i wyjaśniania sytuacji społecznej osób niepełnosprawnych. Samo pojęcie rezerwatu nawiązuje do tradycji kolonialnej lokującej osoby niepełnosprawne w ograniczonej przestrzeni zarezerwowanej dla Innych lub/i Obcych.

Wszak rezerwat w potocznym ujęciu kojarzy się z czymś, co zamknięte i zarezerwowane dla wybranych. Jednak nie o taki rezerwat tu chodzi. Chociaż trudno oprzeć się wrażeniu, że ciągle jeszcze dla wielu z nas inność wyrażająca się ograniczoną sprawnością czy nieco odmiennym wyglądem jest wystarczającym powodem konstruowania ram funkcjonalnych i rezerwowania ról daleko innych niż te, które zwykle określamy jako wartościowe. […]

Każdy z rezerwatów generuje nieco inne problemy osób niepełnosprawnych lub jest ich następstwem. Natomiast łączy je możliwa siła oddziaływania, która sprawia, że niektóre z nich są palące. Właśnie te problemy są punktem wyjścia poszczególnych rozdziałów tej książki. […]

Publikację zamykają pozytywne przykłady przełamywania uprzedzeń – wychodzenia osób z głębszą niepełnosprawnością poza ramy przestrzeni społecznej wyznaczonej sprawnościami i ukonstytuowanymi na podstawie stereotypów możliwościami życia człowieka niepełnosprawnego.

Redaktorzy serii przyjęli słuszne założenie, że w odniesieniu do osób niepełnosprawnych palące problemy są zlokalizowane w obszarach ich społecznego funkcjonowania, a konkretnie – w barierach blokujących podejmowanie i pełnienie przez te osoby podstawowych ról życiowych. Ograniczenia te zostały określone mianem rezerwatu przestrzeni publicznej, co bardzo dobrze odzwierciedla złożoność i współwarunkowanie barier integracji osób z niepełnosprawnością. [...]

Książka posiada charakter innowacyjny, wynikający z przyjętych założeń analizy krytycznej oraz perspektywy metodologicznej. Poszczególne rozdziały obejmują większość najtrudniejszych problemów osób niepełnosprawnych w społeczeństwie polskim, demaskują ich konteksty kulturowe i prawne oraz wskazują kierunki konstruowania strategii ukierunkowanych na integrację poprzez przygotowanie do jej wymogów zarówno samych niepełnosprawnych, jak i osób bez takich obciążeń.

Prof. dr hab. Maria Chodkowska

Przekazujemy czytelnikom podręcznik wybitnego pedagoga - dydaktyka, komparatysty i badacza dziejów oświaty, członka rzeczywistego Polskiej Akademii Nauk PAN profesora Czesława Kupisiewicza. W dobie płynnej ponowoczesności wydawałoby się, że nie ma już miejsca na klasykę, tradycję, na tę wiedzę, która trwała przez wieki, służąc wielu pokoleniom przygotowującym się do jednego z najpiękniejszych zawodów ludzkości, ja kim jest szeroko pojmowane nauczycielstwo.

Humaniści, a zwłaszcza pedagodzy, szukając współczesnych ujęć modeli kształcenia i wychowania, odmiennego klimatu czy jakiegoś szczególnego sposobu podejścia do dziecka, jego rodziców czy nauczycieli, zdają sobie sprawę z konieczności zachowania tych idei i rozwiązań praktycznych, które są ponadczasowe, aktualne, niezmienne w swej istocie.

„Dydaktyka” Czesława Kupisiewicza, która prezentuje wiedzę generującą otwartość sytuacji i procesów uczenia się, a więc wytwarzającą miejsce w naszej przestrzeni dla drugiego człowieka. Jest to zarazem swoistego rodzaju gest zaproszenia do uczenia się, który pokazuje, że autorowi zależy na otwarciu przed uczącymi się własnego serca, umysłu i woli, by mieli oni szansę do konać introcepcji wartości Dobra, Prawdy i Piękna, bogactwa mądrości, cennych doświadczeń i wzruszeń.

Dydaktyka jest nauką humanistyczno-społeczną. W tej też konwencji napisany został ten podręcznik. Tymczasem rewolucyjne wręcz zdobycze nauki, techniki i technologii, zwłaszcza w zakresie elektroniki, sprawiają, że do dydaktyki coraz szybciej i w coraz szerszym zakresie zaczynają przenikać niektóre z tych zdobyczy, podobnie jak do medycyny i innych nauk. Wskutek tego istotnym zmianom już podlegają i nadal będą podlegać niemal wszystkie z opisywanych w tym podręczniku składników dydaktyki, poczynając od celów nauczania, uczenia

i uczenia się, poprzez kryteria doboru treści kształcenia do programów szkolnych i akademickich, a kończąc – najsilniej – na metodach, formach organizacyjnych i środkach dydaktycznych. Wspomniane zmiany zostały zaznaczone w tym podręczniku – przede wszystkim, gdy chodzi o ich rodzaje i kierunki – ale nie na tyle, aby ten istotny problem można było uznać za wyczerpany. Byłoby to zresztą mało realne ze względu na ilość i dynamikę owych zmian.

Jeśli chodzi o strukturę i treść niniejszego podręcznika, to zachowuję ujęcie eksponowane już w jego poprzednich wydaniach. Jego wyznacznikami są poszczególne składniki przedmiotu dydaktyki, poczynając od celów i treści nauczania – uczenia się, a kończąc na zasadach, metodach, formach organizacyjnych oraz środkach służących realizacji tego procesu. Silniej jednak niż w poprzednich wydaniach eksponuję historyczne uwarunkowania omawianych zagadnień, a także zmiany wynikające z postępu badań w zakresie dydaktyki oraz osiągnięć elektroniki. Odnosi się to głównie do trzech wielkich systemów dydaktycznych, jakie powstały w drugiej połowie XIX i w XX wieku, to znaczy tradycyjnego, progresywistycznego i współczesnego, a także do koncepcji e-learningu, która pojawiła się na przełomie wieków XX i XXI, czyli w naszych już czasach. Dzięki wspomnianym badaniom i osiągnięciom dydaktyka nie koncentruje się już wyłącznie na kształceniu realizowanym w szkole i przez szkołę, lecz rozszerza swoje zainteresowania na pozaszkolne czynności kształceniowe, w tym na wspomniane wyżej nauczanie – uczenie się z udziałem środków elektronicznych.

Podręcznik Czesława Kupisiewicza jest o ty le wyjątkowy, że jego aktualizacji dokonał on sam, mając świadomość przemian, do jakich dochodzi w ponowoczesnym i zglobalizowanym świecie, i podejmując decyzję o niewprowadzaniu nas w tajniki tego, co znacznie wykracza po za wspomnianą klasykę.

Osnowę treści tej książki stanowią relacje matki dziecka dotkniętego zespołem Aspergera.

Publikacja ma przybliżyć nauczycielom, rodzicom i wychowawcom kliniczny obraz choroby. Jak można pomóc dziecku autystycznemu? – oto podstawowe pytanie, na które starano się w tej książce odpowiedzieć.

W pierwszej części przedstawiono istotę i swoiste symptomy zespołu Aspergera jako jednej z postaci autyzmu, w drugiej – relacje matki chłopca dotkniętego ta chorobą, jego przeżycia i zachowania. Zgrupowano je w ramach poszczególnych symptomów opisanych i zinterpretowanych w świetle wiedzy o autyzmie.

W aneksie książki zamieszczono tłumaczenie Australijskiej Skali Syndromu Aspergera, która może być wykorzystana we wstępnej diagnozie tego zaburzenia.

Najtrudniejsze momenty w rodzinie wiążą się z chorobą dziecka, szczególnie, gdy niesie ona ze sobą niepewność, co do jego dalszych losów. Współczesna medycyna pomaga, jednak diagnoza choroby o nieprzewidywalnym zakończeniu wciąż wzbudza lęk. W takich sytuacjach rodzice, opiekunowie, nauczyciele muszą się nauczyć, jak mogą najskuteczniej wspierać podopiecznego w trudnych momentach.

Publikacja została pomyślana w taki sposób, aby mogli z niej skorzystać zarówno specjaliści, jak i ci, którzy nimi nie są. Na początku książki znajdziemy treści ogólne dotyczące tematyki choroby dziecięcej o skomplikowanym przebiegu. W dalszej części publikacji dokonano szczegółowej analizy wybranych jednostek chorobowych (m.in. mukowiscydoza, nieswoiste zapalenie jelit, zespół Downa, toczeń rumieniowaty układowy, choroba nowotworowa, zespół Gillesa de la Tourette’a, nadpobudliwość psychoruchowa, lęki społeczne, wada słuchu, uszkodzenia mózgu, autyzm) oraz zaproponowano konkretne oddziaływania wobec chorych dzieci.

Podejmując problematykę dzieci z chorobą nowotworową, Autorka chciała poznać ich sytuację osobistą, rodzinną i szkolną. Decyzja takiego wyboru podyktowana była spotkaniami Autorki zarówno z dziećmi hospitalizowanymi z powodu choroby nowotworowej, jak i ich rodzicami na oddziale hematologiczno-onkologicznym Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala Dziecięcego w Olsztynie. Temat poruszony w pracy jest złożony o coraz bardziej aktualny. Istotne jest poznanie pewnych aspektów samej choroby, jak również tych, które wiążą się z chorym dzieckiem, jego rodziną oraz nauczycielami i rówieśnikami. Pracę podzielono na dziewięć rozdziałów, w których omówiono zagadnienia choroby przewlekłej, choroby nowotworowej jako odmiany choroby przewlekłej oraz sytuację osobistą, rodzinną i szkolną dzieci z nowotworami (m.in. obraz choroby oraz stałe jej elementy, takie jak ból, lęk, ograniczenie aktywności; status materialny rodzin, postawy rodziców wobec chorych dzieci oraz stosunki w takich rodzinach, motywację do nauki szkolnej, zachowania antyspołeczne oraz stosunki dziecka chorego z nauczycielami i rówieśnikami w klasie).

Edukacja międzykulturowa – przewodnik to opracowanie adresowane do badaczy, nauczycieli, uczniów i studentów oraz innych osób zainteresowanych zróżnicowaniem kulturowym w kontekście edukacyjnym.

Zawiera: definicje oraz historię ewolucji podstawowych kategorii pojęciowych (m.in. zróżnicowanie kulturowe, wielokulturowość, międzykulturowość, granice i pogranicza, człowiek pogranicza i tożsamość międzykulturowa); rys historyczny edukacji w warunkach zróżnicowania kulturowego (edukacja wielokulturowa, międzykulturowa, regionalna, obywatelska) oraz pedagogiki międzykulturowej jako poddyscypliny pedagogicznej; listę prawie 500 tytułów literatury przedmiotu oraz ponad 80 adresów stron internetowych instytucji, organizacji i projektów edukacyjnych dotyczących tej problematyki. Może służyć zarówno jako podręcznik do zajęć z edukacji międzykulturowej, jak i jako pomoc naukowa przy pisaniu prac oraz poszukiwaniu pomysłów do koncepcji edukacji międzykulturowej.

Podejmowana tu problematyka jest obecnie „modna” nie tylko ze względu na coraz częstsze pojawianie się zjawisk związanych z występowaniem mniejszości kulturowych domagających się swoich praw, lecz także z uwagi na coraz liczniejsze kontakty z cudzoziemcami – np. podczas migracji. Dotychczas w Polsce nie ukazało się podobne opracowanie.

Według Autora szkolnictwo konwencjonalne "ignoruje dziecięcą ciekawość tłamsi ich wrodzoną energię i gasi szczodre odruchy spontanicznej dziecięcej moralności". Dlatego na całym świecie żyją ludzie, którzy dostrzegają wyrządzane dzieciom zło i zakładają odmienne szkoły. Opisy 18 takich
placówek stanowią treść niniejszej książki. We wszystkich tych placówkach dorośli darzą dzieci ogromnym szacunkiem i wierzą, że należy im pozwalać na naturalny rozwój, aby stawały się naprawdę sobą. Każdy rozdział zawiera relacje absolwentów lub osób, które w trakcie zbierania materiałów do publikacji były uczniami. Książka jest uporządkowana pod kątem chronologicznym –

w kolejności od dat założenia poszczególnych szkół. Autor wybrał szkoły, które znał osobiście, był pod wrażeniem ich działania.

Opisane szkoły:

Summerhill, Szkoła Dartington Hall, Tamariki, Sudbury Valley, Bramblewood, Countersthorpe Community College, Neel Bagh i Sumavanam, Szkoła "Pesta", Kleingruppe Lufingen, Szkoła Barbary Taylor, Japonia, Demokratyczna Szkoła Hadera, Szkoła Sands, Szkoła Mirambika.

Książka jest wynikiem wieloletnich prac nad teoretycznym i praktycznym modelem ewaluacji społecznej, która znajduje zastosowanie w edukacji; może być także prowadzona na wszystkich innych obszarach w stosunku do przedmiotów, które mogą być poddawane badaniom ewaluacyjnym. Zaproponowany model ewaluacji przez wiele lat był wdrażany i praktykowany przez autorkę w licznych podejmowanych przez nią badaniach ewaluacyjnych, wprowadzając do nich elementy uspołecznienia, dialogu i partycypacji różnorodnych grup społecznych, będących pośrednio bądź bezpośrednio uczestnikami badań ewaluacyjnych lub grup i instytucji zainteresowanych wynikami ewaluacji.

Książka jest próbą wskazania potencjałów ewaluacji w jej uspołecznionym modelu; jest także próbą nakreślenia potrzeb wdrożenia tego typu ewaluacji, który w swoich założeniach nawiązuje do doświadczeń pedagogicznych, m.in. pedagogiki społecznej, ale także pedagogiki krytycznej. W tym pierwszym odwołaniu ewaluacja nawiązuje do wartościowania, praktyczności i celowości. Badania ewaluacyjne mają także wiele wspólnych elementów z badaniami krytycznymi. Ich zbieżne przesłanki zawierają się np. w potrzebach dostrzegania zmienności rzeczywistości społecznej, usytuowaniu badacza wewnątrz badanej rzeczywistości, odwołaniu do kontekstu społecznego i podejmowaniu przez badacza krytyki zarówno w jej pozytywnym, jak i negatywnym kontekście.

Niniejsza książka ma za zadanie pokazać rozumienie, metodologię i możliwości wykorzystania ewaluacji społecznej w edukacji oraz drogę do wypracowania właściwej kultury ewaluacyjnej, jaka stanowi długofalowy cel jej stosowania.

Przeniesienie zasad gospodarki rynkowej do obszaru szkolnictwa wyższego jest zjawiskiem rodzącym wiele napięć i problemów. Ich rozwiązanie wymaga namysłu nad współczesną koncepcją kształcenia uniwersyteckiego uwzględniającą techniczne i technologiczne możliwości środków masowego przekazu, w tym przede wszystkim Internetu [...]. Zakres publikacji wykracza poza treści, które możemy znaleźć w pracach pedagogicznych. Jest to udana próba przedstawienia złożonego problemu z pogranicza pedagogiki, ekonomii, polityki społecznej i socjologii.Tego typu książek brakuje na rynku wydawniczym. Może ona być wykorzystywana przez studentów i pracowników wyższych uczelni, a także pracowników administracji rządowej i samorządowej tworzących podstawy legislacyjne funkcjonowania szkolnictwa wyższego w Polsce (z recenzji Prof. dr hab. Stefan M. Kwiatkowski).

Z Wprowadzenia:

Szkoła wyższa jako kluczowy czynnik i ośrodek kultury euroatlantyckiej podlega tym samym procesom zmiany, co idee, a w następstwie tego instytucje, organizacje i grupy społeczne składające się na strukturę społeczeństw w tym kręgu cywilizacyjnym. Jest ona, podobnie jak inne instytucje i środowiska, miejscem napięć między potrzebą (by nie rzec: koniecznością) podtrzymywania tradycji i naciskami na zmianę.

Dyskusja nad kierunkami zmiany uniwersytetu, toczona w kręgach akademickich i na łamach prasy, odsłania skalę wyzwań i zadań, wobec których stoi szkoła wyższa. Tysiącletnia (niemal) tradycja z jednej strony niesie w sobie wiele korzyści, z drugiej zaś jest wielkim zobowiązaniem. Nabiera to szczególnego znaczenia w sytuacji powszechności i dynamiki zmiany w bezpośrednim i pośrednim, społecznym i materialnym otoczeniu uczelni. Zmieniają się również uczestnicy i organizatorzy procesów społecznych w szkole wyższej.

Wraz ze zmianami w wielowymiarowym kontekście funkcjonowania uczelni, upowszechnianiem się specyficznych dla współczesności zjawisk,a zwłaszcza otwartości informacyjnej oraz z jednej strony takich megatrendów, jak konsumeryzm i postindustrializm, z drugiej zaś mikrotrendów, czyli „małych sił, które niosą wielkie zmiany”, uczelnia staje wobec podejmowania nowych zadań oraz nowych form i metod ich realizacji...

Seria Palące Problemy Edukacji i Pedagogiki: